NOTE:
Untuk download PDF, silahkan klik kanan pada nama file dibawah ini, lalu pilih “Save As..”
Nama File: zhong-yong-tiong-yong-tengah-sempurna-bilingual.pdf

中 庸

ZHONG YONG – TIONG YONG

TENGAH SEMPURNA

歐 陽 子 文

Bratayana Ongkowijaya, SE, XDS

2012

中 庸 – ZHONG YONG (TIONG YONG)

TENGAH SEMPURNA

KATA PENGANTAR 朱 熹 – Zhu Xi (Cu Hi )

子 程 子 曰 ：不 偏 之 謂 (谓) 中 不 易 之 謂 (谓) 庸 。
中 者, 天 下 之 正 道 。庸 者 , 天 下 之 定 理 。
此 篇 乃 孔 門 (门) 傳 (传) 授 心 法 ，
子 思 恐 其 久 而 差 也 ，
故 筆 (笔) 之 於 (于) 書 (书) 以 授 孟 子 。
其 書 (书) 始 言 一 理 ，中 散 為 (为) 萬 事 ，
末 復 (复) 合 為 (为) 一 理 。
放 之 則 (则) 彌 (弥) 六 合 ，卷 之 則 (则) 退 藏 於 密 ，
其 味 無 (无) 窮 (穷) ，皆 實 实 學 (学) 也 。
善 讀 (读) 者 玩 索 而 有 得 焉 ，
則 (则) 終 (终) 身 用 之 ，有 不 能 盡 (尽) 者 矣 。
Guruku 程 子 – Cheng Zi (Thia Cu) berkata, “Yang tidak menyeleweng dinamai Tengah, yang tidak berubah dinamai Sempurna. Tengah itulah Jalan Lurus dunia dan Sempurna itulah Hukum Tetap bagi dunia. Kitab ini berisi ajaran rokhani pemeluk Agama Khonghucu (儒 教 – Ru Jiao – Ji Kau). 子 思 – Zi Si – Cu Su (孔 及 – Kong Ji – Khong Khiep, cucu Nabi Kong Zi – Khong Cu) khawatir lama-kelamaan akan berkurang isinya, maka dibukukan untuk diserahkan kepada 孟 子 – Meng Zi – Bing Cu. Kitab ini mula-mula membicarakan tentang Satu Hukum, lalu dibentangkan sampai meliputi berlaksa perkara dan akhirnya dikembalikan menjadi Satu Hukum. Ajaran ini bila diuraikan akan meliputi enam penjuru, bila diringkas akan balik tersembunyi ke alam gaib. Sari ajarannya tidak pernah habis dan semuanya berisi ajaran nyata. Yang dapat baik-baik membacanya, sehingga memperoleh sarinya, akan dapat memakainya sepanjang hidup dan tidak dapat menghabiskannya.

中 庸 – (TIONG YONG)

TENGAH SEMPURNA

BAB UTAMA

天 命 之 謂 (谓) 性 ，率 性 之 謂 (谓) 道 ，修 道 之 謂 (谓) 教 。
1. Firman Tian – Thian itulah dinamai Watak Sejati. Hidup mengikuti Watak Sejati itulah dinamai menempuh Jalan Suci. Bimbingan menempuh Jalan Suci itulah dinamai Agama .　

道 也 者 ，不 可 須 (须) 臾 離 (离) 也 ，可 離 (离) 非 道 也 。
是 故 君 子 戒 慎 乎 其 所 不 睹 ，恐 懼 (惧) 乎 其 所 不 聞 (闻) 。
2. Jalan Suci itu tidak boleh terpisah biar sekejappun. Yang boleh terpisah, itu bukan Jalan Suci. Maka seorang Jun Zi – Kun Cu hati-hati teliti kepada Dia yang tidak kelihatan, khawatir takut kepada Dia yang tidak terdengar.

莫 見 (见) 乎 隐 ，莫 顯 (显) 乎 微 。故 君 子 慎 其 獨 (独) 也 。
3. Tiada yang lebih nampak daripada Yang Tersembunyi itu, tiada yang lebih jelas daripada Yang Terlembut itu. Maka seorang Jun Zi – Kun Cu hati-hati pada waktu seorang diri.

喜 怒 哀 樂 (乐) 之 未 發 (发) ，謂 (谓) 之 中 ；
發 (发) 而 皆 中 節 (节) ，謂 (谓) 之 和 。
中 也 者 ，天 下 之 大 本 也 ；和 也 者 ，天 下 之 達 (达) 道 也 。
4. Gembira, marah, sedih, senang, sebelum timbul, dinamai Tengah; setelah timbul tetapi masih tetap di dalam batas Tengah, dinamai Harmonis. Tengah itulah pokok besar daripada dunia dan keharmonisan itulah cara menempuh Jalan Suci di dunia.

致 中 和 ，天 地 位 焉 ，萬 (万) 物 育 焉 。 
5. Bila dapat terselenggara Tengah dan Harmonis, maka kesejahteraan akan meliputi langit dan bumi, segenap makhluk dan benda akan terpelihara.

BAB I. Susilawan (Jun Zi – Kun Cu )

仲 尼 曰 ：君 子 中 庸 ，小 人 反 中 庸 。
1. Zhong Ni – Tiong Ni bersabda, “Seorang Jun Zi – Kun Cu hidup di dalam Tengah Sempurna; seorang Xiao Ren – Siau Jien hidup menentang Tengah Sempurna.”

君 子 之 中 庸 也 ，君 子 而 时 中 。
小 人 之 反 中 庸 也 ，小 人 而 無 (无) 忌 憚 (惮) 也 。
2. “Tengah Sempurnanya seorang Jun Zi – Kun Cu ialah karena sepanjang waktu ia bersikap Tengah. Seorang Xiao Ren – Siau Jien menentang Tengah Sempurna, karena seorang Xiao Ren – Siau Jien tiada sesuatu yang diseganinya.”

BAB II. Jarang Yang Tengah Sempurna

子 曰 ，中 庸 其 至 矣 乎 ！民 鮮 (鲜) 能 久 矣 ！
1. Nabi bersabda, “Sungguh Sempurna hidup di dalam Tengah Sempurna; sayang sudah lama jarang di antara rakyat yang dapat melaksanakan!”
(Lun Yu – Lun Gi VI: 29).

BAB III. Yang Kurang Dan Yang Melampaui

子 曰 ：道 之 不 行 也 ，我 知 之 矣 ，
知 者 過 (过) 之 ，愚 者 不 及 也 。 道 之 不 明 也 ，我 知 之 矣 ：
賢 (贤) 者 過 (过) 之 ，不 肖 者 不 及 也 。
1. Nabi bersabda, “Adapun sebabnya Jalan Suci itu tidak terlaksana, Aku sudah mengetahui: Yang pandai melampaui, sedang yang bodoh tidak dapat mencapai. Adapun sebabnya Jalan Suci itu tidak dapat disadari jelas-jelas, Aku sudah mengetahuinya: Yang bijaksana melampaui, sedang yang tidak tahu tidak dapat mencapai.”

人 莫 不 飲 (饮) 食 也 ，鮮 (鲜) 能 知 味 也 。
2. Tiada seorang pun yang tanpa makan dan minum, namun jarang yang mengetahui rasanya.

BAB IV. Keprihatinan Nabi

子 曰 ：道 其 不 行 矣 夫 ！
1. Nabi bersabda, “O, demikianlah sebabnya mengapa Jalan Suci itu tidak dapat dilaksanakan!”

BAB V. Suka Bertanya Dan Meneliti

子 曰 ：舜 其 大 知 也 與 (与) ！舜 好 問 (问) 而 好 察 邇 (迩) 言 ，
隐 恶 而 揚 (扬) 善 ，執 (执) 其 两 端 ，用 其 中 於 (于) 民 。
其 斯 以 為 (为) 舜 乎 ！
1. Nabi bersabda, “Adapun yang menyebabkan Raja Shun – Sun itu besar bijaksananya ialah: ia suka bertanya dan meneliti kata-kata yang sederhana sekalipun. Yang buruk disembunyikan dan yang baik diluaskan. Dengan mengambil kedua ujung tiap perkara dan menetapkan Tengahnya, ia mengatur rakyat. Demikianlah sebabnya ia terkenal sebagai Raja Shun – Sun.” (Lun Yu – Lun Gi IX: 8)

BAB VI. Jangan Berbangga Pandai

子 曰 ：人 皆 曰 ，予 知 。
驅 (驱) 而 納 (纳) 諸 (诸) 罟 擭 陷 阱 之 中 ，而 莫 之 知 辟 也 ，
人 皆 曰 ，予 知 。擇 (择) 乎 中 庸 ，而 不 能 期 月 守 也 。
1. Nabi bersabda, “Banyak orang berkata ‘aku pandai’, tetapi jika dihalau ke dalam jaring, pikatan atau perangkap, mereka tidak dapat mengetahui bagaimana harus membebaskan diri. Banyak orang berkata ‘aku pandai!’ tetapi jika suatu ketika bertekad hendak bidup di dalam Tengah Sempurna, ternyata tidak dapat mempertahankan sekalipun hanya sebulan.” 

BAB VII. Mendekap Tengah Sempurna

子 曰 ：回 之 為 (为) 人 也 ，擇 (择) 乎 中 庸 ，得 壹 (一) 善 ，
則 (则) 拳 拳 服 膺 而 弗 失 之 矣 。 
1. Nabi bersabda, “Demikianlah Hui – Hwee bersikap sebagai manusia; Setelah dipilih hidup di dalam Tengah Sempurna dan mendapatkan Satu yang baik itu, didekaplah erat-erat di dada seolah-olah takut hilang pula.”
(Lun Yu – Lun Gi II:14, Zhong Yong – Tiong Yong XIX: 18)

BAB VIII. Sulitnya Tengah Sempurna

子 曰 ，天 下 國 (国) 家 可 均 也 ，爵 禄 可 辭 (辞) 也 ，白 刃 可 蹈 也 ，
中 庸 不 可 能 也 。
1. Nabi bersabda, “Negara-negara di dunia dapat dibagi-bagi, kedudukan tinggi dan gaji besar dapat ditolak, mata senjata tajam dapat diinjak-injak, namun hidup di dalam Tengah Sempurna belum tentu dapat dilak-sanakan.” (Lun Yu – Lun Gi V:8; XII: 20)

BAB IX. Keperwiraan

子 路 問 (问) 強 (强) 。
1. Zi Lu – Cu Lo bertanya hal keperwiraan.

子 曰 ：南 方 之 強 (强) 與 (与) ？北 方 之 強 (强) 與 (与) ？
抑 而 強 (强) 與 (与) ？
2. Nabi bersabda, “Keperwiraan dari daerah Selatankah, keperwiraan dari daerah Utarakah, atau keperwiraan sejati?

寬 (宽) 柔 以 教 ，不 報 (报) 無 (无) 道 ， 南 方 之 強 (强) 也 ，
君 子 居 之 。
3. “Dengan lemah lembut mendidik sesama, tidak membalas perbuatan yang ingkar dari Jalan Suci; itulah keperwiraan dari Selatan yang juga dipegang teguh oleh seorang Jun Zi – Kun Cu. (Lun Yu – Lun Gi XII:16)

衽 金 革 ，死 而 不 厭 (厌) ，北 方 之 強 (强) 也 ，
而 強 (强) 者 居 之 。
4. “Rebah dengan tetap mengenakan pakaian perang dan senjata, mati dengan tidak menaruh sesal; itulah keperwiraan dari Utara yang juga dipegang teguh oleh seorang yang gagah berani.”

故 君 子 和 而 不 流 ，強 (强) 哉 矯 (矫) ！
中 立 而 不 倚 ，強 (强) 哉 矯 (矫) ！
國 (国) 有 道 ，不 變 (变) 塞 焉 ，強 (强) 哉 矯 (矫) ！
國 (国) 無 (无) 道 ，至 死 不 變 (变) ，強 (强) 哉 矯 (矫) ！
5. “Maka seorang Jun Zi – Kun Cu bersikap harmonis, tidak melanda; betapa perwira ia! Bersikap Tengah dalam pendirian dan tidak goyah, betapa perwira ia! Negara di dalam Jalan Suci ia tidak mengubah cita-cita, betapa perwira ia! Negara ingkar dari Jalan Suci, sekalipun binasa ia tidak berubah sikap, betapa perwira ia!”

BAB X. Yang Wajar dan Tekun

子 曰 ：素 隐 行 怪 ，後 (后) 世 有 述 焉 ，吾 弗 为 之 矣 。
1. Nabi bersabda, “Hidup dalam kerahasiaan dan melakukan perbuatan aneh-aneh agar termasyhur pada jaman mendatang, Aku takkan melakukannya.”
(Lun Yu – Lun Gi VII:21; XI:12)

君 子 遵 道 而 行 ，半 途 而 廢 (废) ，吾 弗 能 已 矣 。
2. “Seorang Jun Zi – Kun Cu yang bertekad hidup di dalam Jalan Suci, tetapi setengah jalan membatalkan tekadnya; bagiku tidak dapat tidak melanjutkannya.”

君 子 依 乎 中 庸 ，遯 (遁) 世 不 見 (见) 知 而 不 悔 ，
唯 聖 (圣) 者 能 之 。
3. “Seorang Jun Zi – Kun Cu yang dapat terus di dalam Tengah Sempurna, sekalipun tidak dikenal dunia, ia tidak menyesal; hanya seorang Nabi mampu berbuat demikian.” (Meng Zi – Bing Cu IV B: 10)

BAB XI. Luasnya Jalan Suci

君 子 之 道 ，費 (费) 而 隐 。
1. Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu sangat luas guna, dan sangat rahasia hakekatnya.

夫 婦 (妇) 之 愚 ，可 以 與 (与) 知 焉 ，及 其 至 也 ，
雖 (虽) 聖 (圣) 人 亦 有 所 不 知 焉 。
夫 婦 (妇) 之 不 肖 ，可 以 能 行 焉 ，及 其 至 也 ，
雖 (虽) 聖 (圣) 人 亦 有 所 不 能 焉 。
天 地 之 大 也 ，人 猶 (犹) 有 所 憾 。
故 君 子 語 (语) 大 ，天 下 莫 能 載 (载) 焉 ；
語 (语) 小 ，天 下 莫 能 破 焉 。
2. “Seorang pria atau wanita bodoh sekalipun masih dapat memahaminya; tetapi untuk sampai ke puncaknya, sekalipun seorang Nabi takkan dapat memahami dengan sempurna. (Lun Yu – Lun Gi XIV:17)
Seorang pria atau wanita yang sekalipun tidak pandai, masih dapat menjalankannya;
tetapi untuk mencapai puncaknya, meskipun seorang Nabi takkan dapat menjalankannya dengan sempurna. Segenap hal di antara langit dan bumi yang besar ini, orang masih dapat mencacatnya. Maka, Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu itu kalau di katakan besar, tiada benda di dunia ini yang dapat mendukungnya; kalau dikatakan kecil, tiada alat di dunia ini yang dapat memecahnya.

《詩 (诗)》雲 (云) ：鳶 (鸢) 飛 (飞) 戾 天 ，魚 (鱼) 躍 (跃) 於 (于) 渊。
言 其 上 下 察 也 。
3. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, ‘Elang terbang meninggi langit, ikan menyelam menyusup air,’ Kata-kata ini menunjukkan Kenyataan (Jalan Suci) itu dapat diteliti di atas maupun di bawah.” (Shi Jing – Si King III. 1.5.3)

君 子 之 道 ，造 端 乎 夫 婦 (妇) ，及 其 至 也 ，察 乎 天 地 。
4. “Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu dasarnya terdapat dalam hati tiap pria dan wanita, dan pada puncaknya meliputi segenap Kenyataan yang dapat diteliti di manapun di antara langit dan bumi.”

BAB XII. Jalan Suci itu Satya Dan Tepasarira

子 曰 ：道 不 遠 (远) 人 。
人 之 為 (为) 道 而 遠 (远) 人 ，不 可 以 為 (为) 道 。
1. Nabi bersabda, “Jalan Suci itu tidak jauh dari manusia. Bila orang memaksudkan Jalan Suci itu ialah hal yang menjauhi manusia, itu bukan Jalan Suci.”
(Meng Zi – Bing Cu IVB: 10)

《詩 (诗)》雲 (云) ：伐 柯 伐 柯 ，則 (则) 不 遠 (远) 。
执 柯 以 伐 柯 ，睨 而 視 猶 (视) 之 ，猶 (犹) 以 為 (为) 遠 (远) 。
故 君 子 以 人 治 人 。改 而 止 。
2. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, ‘Buatlah tangkai kapak dengan kapak, contohnya tidak jauh.’ Buatlah tangkai kapak dengan kapak. Dengan kapak mengapak tangkai kapak; bila dipandang selintas, nampak jauh juga. Maka, seorang Jun Zi – Kun Cu dengan Kemanusiaan mengatur manusia, dan berhenti hanya setelah dapat memperbaiki kesalahannya. (Shi Jing – Si King I. 15.5.2)

忠 恕 違 (违) 道 不 遠 (远) ，施 诸 己 而 不 願 (愿) ，
亦 勿 施 於 (于) 人 。 
3. “Satya dan Tepasarira (tahu menimbang) itu tidak jauh dari Jalan Suci. Apa yang tidak diharapkan mengena diri sendiri, janganlah diberikan orang lain.”
(Lun Yu – Lun Gi IV: 15; V: 12)

君 子 之 道 四 ，丘 未 能 一 焉 ：
所 求 乎 子 以 事 父 ，未 能 也 ；
所 求 乎 臣 以 事 君 ，未 能 也 ；
所 求 乎 弟 以 事 兄 ，未 能 也 ；
所 求 乎 朋 友 先 施 之 ，未 能 也 。
庸 德 之 行 ，庸 言 之 謹 (谨) 。
有 所 不 足 ，不 敢 不 勉 ：有 餘 (余) 不 敢 盡 (尽) 。
言 顧 (顾) 行 ，行 顧 (顾) 言 。君 子 胡 不 慥 慥 爾 (尔) ？
4. “Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu ada empat yang khawatir belum satu Kulakukan. Apa yang Kuharapkan dari anakKu, belum dapat Kulakukan terhadap orang tuaKu; apa yang Kuharapkan dari menteriKu, belum dapat Kulakukan terhadap rajaKu; apa yang kuharapkan dari adikKu, belum dapat Kulakukan terhadap kakakKu; dan apa yang Kuharapkan dari temanKu belum dapat Kuberikan lebih dahulu. Di dalam menjalankan Kebajikan Sempurna, di dalam berhati-hati membicarakannya, bila ada kekurangannya Aku tidak berani tidak sekuat tenaga mengusahakannya; dan bila ada yang berkelebihan Aku tidak berani menghamburkannya; maka di dalam berkata-kata selalu ingat akan perbuatan dan di dalam berbuat selalu ingat akan kata-kata. Bukankah demikian ketulusan hati seorang Jun Zi – Kun Cu?”

BAB XIII. Berperilaku Tepat

君 子 素 其 位 而 行 ，不 願 (愿) 乎 其 外 。
1. Seorang Jun Zi – Kun Cu berbuat sesuai dengan kedudukannya, ia tidak ingin berbuat luar dari padanya. (Lun Yu – Lun Gi XIV: 26,29)

素 富 貴 (贵) ，行 乎 富 貴 (贵) ；
素 貧 (贫) 賤 (贱) ，行 乎 貧 (贫) 賤 (贱) ：素 夷 狄 ，行 乎 夷 狄 ；
素 患 難 (难) ，行 乎 患 難 (难) 。君 子 無 (无) 入 而 不 自 得 焉 。
2. Dikala kaya dan mulia, ia berbuat sebagai layaknya seorang kaya dan mulia; dikala miskin dan berkedudukan rendah, ia berbuat sebagai layaknya seorang miskin dan berkedudukan rendah; dikala berdiam di antara suku Yi – I dan Di – Tik, ia berbuat sebagai layaknya seorang suku Yi – I dan Di – Tik ; dikala ia sedih dan menghadapi kesukaran, ia berbuat sebagai layaknya seorang yang sedih dan berkesukaran. Maka seorang Jun Zi – Kun Cu di dalam keadaan bagaimanapun, selalu basil menjaga dirinya.

在 上 位 ，不 陵 下 ；在 下 位 ，不 援 上 。
正 己 而 不 求 於 (于) 人 則 (则) 無 (无) 怨 。
上 不 怨 天 ，下 不 尤 人 。
3. Dikala berkedudukan tinggi ia tidak meremehkan bawahannya, dan di dalam kedudukan rendah ia tidak bersikap penjilat kepada atasannya; ia hanya meluruskan diri dan tidak mencari-cari kesalahan orang lain. Demikianlah maka ia tidak mempunyai rasa sesal. Keatas ia tidak menyesali Tian – Thian dan di bawah tidak menyalahkan sesamanya.

故 君 子 居 易 以 俟 命 ，小 人 行 險 (险) 以 徼 幸 。
4. Maka seorang Jun Zi – Kun Cu itu selalu damai tenteram menerima Firman, sebaliknya seorang Xiao Ren – Siau Jien melakukan perbuatan sesat untuk memuaskan nafsunya.

子 曰 ：射 有 似 乎 君 子 ，失 诸 正 鵠 (鹄) ，反 求 诸 其 身 。
5. Nabi bersabda, “Hal memanah itu seperti sikap seorang Jun Zi – Kun Cu. Bila memanahnya meleset dari bulan-bulannya, sipemanah berbalik mencari sebab-sebab kegagalannya di dalam diri sendiri.” (Lun Yu – Lun Gi III: 7)

BAB XIV. Setapak Demi Setapak

君 子 之 道 ，辟 如 行 遠 (远) ，必 自 邇 (迩) ；
辟 如 登 高 ，必 自 卑 。
1. Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu itu seumpama pergi ke tempat jauh, harus dimulai dari dekat; seumpama mendaki ke tempat tinggi, harus dimulai dari bawah.

《詩 (诗)》 曰 ：妻 子 好 合 ，如 鼓 瑟 琴 。
兄 弟 既 翕 ，和 樂 (乐) 且 耽 。宜 爾 (尔) 室 家 ，樂 (乐) 爾 (尔) 妻 帑。
2. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Keselarasan hidup bersama anak istri itu laksana alat musik yang ditabuh harmonis. Kerukunan diantara kakak dan adik itu membangun damai dan bahagia. Maka demikianlah hendaknya engkau berbuat di dalam rumah tanggamu; bahagiakanlah istri dan anak-anakmu.”
(Shi Jing – Si King II. 1.4.7/8)

子 曰 ：父 母 其 順 (顺) 矣 乎 ！
3. Nabi bersabda, “Dengan demikian yang menjadi ayah bunda pun akan tenteram hatinya.”

BAB XV. Tian Yang Maha Rokh

子 曰 ：鬼 神 之 為 (为) 德 ，其 盛 矣 乎 ！
1. Nabi bersabda, “Sungguh Maha Besarlah Kebajikan Gui Shen – Kwi Sien (Tian – Thian Yang Maha Rokh).”

視 (视) 之 而 弗 見 (见) ，聽 (听) 之 而 弗 聞 (闻) ，
體 (体) 物 而 不 可 遺 (遗) 。
2. Dilihat tidak nampak, didengar tidak terdengar, namun tiap wujud tiada yang tanpa Dia.

使 天 下 之 人 ，齊 (齐) 明 盛 服 ，以 承 祭 祀 。
洋 洋 乎 ！如 在 其 上 ，如 在 其 左 右 。
3. Demikianlah menjadikan umat manusia di dunia berpuasa, membersihkan hati dan mengenakan pakaian lengkap sujud bersembahyang kepadaNya. Sungguh Maha Besar Dia, terasakan di atas dan di kanan-kiri kita! (Lun Yu – Lun Gi VII: 13)

《詩 (诗)》 曰 ：神 之 格 思 ，不 可 度 思 ，矧 可 射 思 。
4. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Adapun kenyataan Tian – Thian Yang Maha Rokh itu tidak boleh diperkirakan, lebih-lebih tidak dapat ditetapkan.”
(Shi Jing – Si King III. 3.2.7)

夫 微 之 顯 (显) ，誠 (诚) 之 不 可 揜 如 此 夫 ！
5. Maka sungguhlah jelas sifatNya yang halus itu, tidak dapat disembunyikan dari Iman kita; demikianlah Dia.

BAB XVI. Laku Bakti yang Besar

子 曰 ：舜 其 大 孝 也 與 (与) ？
德 為 (为) 聖 (圣) 人 ，尊 為 (为) 天 子 ，富 有 四 海 之 内 。
宗 庙 饗 (飨) 之 ，子 孫 (孙) 保 之 。
1. Nabi bersabda, “Sungguh besar Laku Bakti Shun – Sun. Kebajikannya sebagai Nabi, keagungannya sebagi raja, kekayaannya meliputi empat samudera, Zong Miao – Cong Bio (Miao – Bio Leluhur) nya tetap dipuja dan terpeliharalah anak-cucunya.”

故 大 德 必 得 其 位， 必 得 其 祿 (禄) ，必 得 其 名， 必 得 其 壽 (寿)。
2. “Maka seorang yang mempunyai Kebajikan Besar niscaya mendapat kedudukan, mendapat berkah, mendapat nama dan mendapat panjang usia.

故 天 之 生 物 ，必 因 其 材 而 篤 (笃) 焉 。
故 栽 者 培 之 ，傾 (倾) 者 覆 之 。
3. “Demikianlah Tian – Thian Yang Maha Esa menjadikan segenap wujud, masing-masing dibantu sesuai dengan sifatnya. Kepada pohon yang bersemi dibantu tumbuh, sementara kepada yang condong dibantu roboh.”

《詩 (诗)》 曰 ：嘉 樂 (乐) 君 子 ，憲 (宪) 憲 (宪) 令 德 。
宜 民 宜 人 ，受 祿 (禄) 於 (于) 天 。
保 佑 命 之 ，自 天 申 之 。
4. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, ‘Betapa mengagumkan dan bahagia seorang Jun Zi – Kun Cu, gemilanglah Kebajikannya yang selaras dengan kehendak rakyat dan selaras dengan Kemanusiaan. Diterimanya karunia Tian – Thian; terlindung Firman yang dikaruniakan kepadanya. Demikianlah selalu di terimanya dari Tian – Thian.’ (Shi Jing – Si King III. 2.5.1)

故 大 德 者 必 受 命 。
5. “Maka seorang yang ber-Kebajikan Besar itu niscaya menerima Firman.”

BAB XVII. Yang Berpenerus

子 曰 ：無 (无) 憂 (优) 者 ，其 惟 文 王 乎 ！
以 王 季 為 (为) 父 ，以 武 王 為 (为) 子 。父 作 之 ，子 述 之 。
1. Nabi bersabda, “Yang tidak pernah bersedih itu ialah Raja Wen – Bun. Raja Ji – Kwi sebagai ayahnya dan Raja Wu – Bu sebagai puteranya. Ayahnya yang meletakkan dasar dan puteranya yang melanjutkan.”

武 王 纘 大 王 ，王 季 ，文 王 之 緒 (绪) ，
壹 (一) 戎 衣 而 有 天 下 ，身 不 失 天 下 之 顯 (显) 名 ；
尊 為 (为) 天 子 ，富 有 四 海 之 內 ；
宗 廟 (庙) 饗 (飨) 之 ，子 孫 (孙) 保 之 。
2. “Raja Wu – Bu melanjutkan pekerjaan Raja Tai – Thai, Ji – Kwi dan Wen – Bun. Hanya dengan sekali mengenakan pakaian perang, seluruh dunia menjadi miliknya, tanpa kehilangan keharuman namanya. Keagungannya sebagai raja, kekayaannya meliputi empat penjuru lautan, Zong Miao – Cong Bio (Miao – Bio leluhurnya) tetap dipuja dan anak-cucunya terpelihara.”

武 王 末 受 命 ，周 公 成 文 武 之 德 ，追 王 大 王 ，
王 季 ，上 祀 先 公 以 天 子 之 禮 (礼) 。
斯 禮 (礼) 也 ，達 (达) 乎 諸 (诸) 侯 ，大 夫 ，及 士 ，庶 人 。
父 為 (为) 大 夫 ，子 為 (为) 士 ，葬 以 大 夫 ，祭 以 士 ；
父 為 (为) 士 ，子 為 (为) 大 夫 ，葬 以 士 ，祭 以 大 夫 。
期 之 喪(丧) ，達 (达) 乎 大 夫 ；
三 年 之 喪(丧) ，達 (达) 乎 天 子 ；
父 母 之 喪(丧) ，無 (无) 貴 (贵) 賤 (贱) 壹 (一) 也 。
3. “Raja Wu – Bu di dalam usia lanjut baharu menerima Firman (Anugerah). Pangeran Zhou – Ciu menyempurnakan Kebajikan Raja Wen – Bun dan Wu – Bu dengan memuliakan Raja Tai – Thai dan Ji – Kwi dengan gelar ‘raja’ dan menyembahyangi dengan upacara kerajaan kepada leluhurnya. Upacara ini diluaskan sehingga kepada pangeran-pangeran, pembesar-pembesar, para Siswa dan rakyat jelata. Ditetapkan peraturan: bagi seorang ayah yang berpangkat pembesar sedang puteranya adalah seorang Siswa; maka bila sang ayah meninggal dunia, upacara penguburannya sebagai seorang pembesar, dan upacara sembahyangnya dilakukan sebagai Siswa.
Sebaliknya, seorang ayah yang hanya seorang Siswa dan puteranya seorang pembesar; maka bila sang ayah meninggal dunia, upacara penguburannya sebagai seorang Siswa sedang upacara sembahyangnya dilakukan sebagai pembesar. Upacara setahun berkabung (kematian paman) ditetapkan berlaku sampai kepada pembesar, sedang upacara tiga tahun berkabung (kematian orang tua) ditetapkan sampai kepada raja. Demikianlah di dalam upacara berkabung untuk ayah-bunda, mulia dan hina hanya satu peraturannya.” (Lun Yu – Lun Gi VI: 24; VII:5; XVII: 21)

BAB XVIII. Sempurnanya Bakti

子 曰 ：武 王 ，周 公 ，其 達 (达) 孝 矣 乎 ！
1．Nabi bersabda, “Sungguh sempurna Laku Bakti Raja Wu – Bu dan Pangeran Zhou – Ciu.”

夫 孝 者 ，善 繼 (继) 人 之 志 ，善 述 人 之 事 者 也 。
2．“Adapun yang dinamai berbakti ialah dapat baik-baik meneruskan pekerjaan mulia manusia/orang tuanya.

春 秋 修 其 祖 廟 (庙) ，陳 (陈) 其 宗 器 ， 設 (设) 其 裳 衣 ，薦 (荐) 其 時 食 。
3．“Di dalam Sembahyang Musim Semi dan Sembahyang Musim Rontok hendaklah dibangun kembali Zu Miao – Co Bio (Miao – Bio leluhur), diatur rapi barang-barang warisannya, diatur rapi pakaian-pakaiannya dan disajikan makanan sesuai dengan musimnya.”

宗 廟 (庙) 之 禮 (礼) ，所 以 序 昭 穆 也 ；
序 爵 ，所 以 辨 貴 (贵) 賤 (贱) 也 ； 序 事 ，所 以 辨 賢 (贤) 也 ；
旅 酬 下 為 (为) 上 ，所 以 逮 賤 (贱) 也 ；
燕 毛 ，所 以 序 齒 (齿) 也 。
4．“Di dalam upacara di Zong Miao – Cong Bio (Miao – Bio leluhur), orang-orang yang sama (marga) diatur kiri dan kanan, sehingga dapat dibedakan jauh dekat hubungan kekeluargaannya. Orang-orang dari marga lain dibagi menurut tingkat kedudukannya, sehingga dapat dibedakan tinggi rendah kedudukannya. Bagi para petugas diatur menurut tugasnya, sehingga dapat dibedakan kecakapannya.
Kemudian para hadirin saling memberi selamat, dengan pihak yang muda menyampaikan minuman kepada yang lebih tua. Dengan demikian pihak muda mendapat berkah. Apabila upacara itu telah selesai, lalu dibagilah tempat duduk menurut warna rambutnya, sehingga dapat dibedakan tingkat usianya.

踐 其 位 ，行 其 禮 (礼) ，奏 其 樂 (乐) ，敬 其 所 尊 ，
愛 其 所 親 (亲) 。事 死 如 事 生 ，事 亡 如 事 存 ，孝 之 至 也 。
5．“Dengan demikian dapat memberi kedudukan kepada leluhur dan menjalankan upacara. Kemudian ditabuh musik leluhur dan menghormati yang diagungkan oleh leluhur, melayani kepada yang telah mangkat sebagai melayani yang masih hidup, melayani kepada yang sudah tiada sebagai melayani kepada yang masih ada. Demikanlah Laku Bakti yang sempurna.

郊 社 之 禮 (礼) ，所 以 事 上 帝 也 。
宗 廟 (庙) 之 禮 (礼) ，所 以 祀 乎 其 先 也 。
明 乎 郊 社 之 禮 (礼) ，褅 嘗 (尝) 之 義 (义) ，
治 國 (国) 其 如 示 諸 掌 乎 ！
6．“Dengan melakukan upacara Sembahyang Jiao – Kau dan She – Sia, berarti melakukan pengabdian kepada Shang Di – Siang Tee, Tian – Thian Yang Maha Tinggi; dengan melakukan upacara di Zong Miao – Cong Bio (Miao – Bio leluhur) berarti memberikan persembahan kepada nenek-moyang.
Kalau orang dapat mengerti jelas tata upacara Sembahyang Jiao – Kau dan She – Sia serta makna Sembahyang Di – Tee dan Chang – Siang, maka untuk mengatur negera laksana melihat tapak tangan saja.” (Lun Yu – Lun Gi III: 10)

BAB XIX. Jalan Suci dan Pemerintahan

哀 公 問 (问) 政 。
1. Pangeran Ai – Ai bertanya tentang pemerintahan. (Lun Yu – Lun Gi II: 19)

子 曰 ：文 武 之 政 ，布 在 方 策 。其 人 存 ，則 (则) 其 政 舉 (举)；
其 人 亡 ，則 (则) 其 政 息 。
2. Nabi bersabda, “Tatanegara Raja Wen – Bun dan Wu – Bu termaktub di dalam Kitab yang dibuat dari potongan-potongan bambu dan kayu. Kalau orang yang dapat menjalankan masih ada, pemerintahan semacam itu dapat dijalankan. Kalau orangnya sudah tiada, maka pemerintahan demikaian akan berakhir pula.

人 道 敏 政 ，地 道 敏 樹 (树) 。夫 政 也 者 ，蒲 慮 (卢) 也 。
3. “Adapun Jalan Suci manusia itu akan menyempurnakan pemerintahan, dan Jalan Suci bumi itu ialah menyempurnakan tumbuhnya pohon-pohonan. Maka, bila ada orang yang tepat di dalam pemerintahan, urusan pemerintahan itupun akan menjadi mudah laksana tumbuhnya tanaman Pu Lu – Pau Lo.

故 為 (为) 政 在 人 ，取 人 以 身 ，修 身 以 道 ，修 道 以 仁 。
4. “Maka pemerintahan itu bergantung pada orangnya, orang itu bergantung pada diri pribadinya; untuk membina diri itu harus hidup dalam Jalan Suci dan untuk membina Jalan Suci itu harus hidup dalam Cinta Kasih.”

仁 者 ，人 也 ，親 (亲) 親 (亲) 為 (为) 大 。
義 (义) 者 ，宜 也 ，尊 賢 (贤) 為 (为) 大 。
親 (亲) 親 (亲) 之 殺 (杀) ，尊 賢 (贤) 之 等 ，禮 (礼) 所 生 也 。
5. “Cinta Kasih itulah Kemanusiaan, dan mengasihi orang tua itulah yang terbesar. Kebenaran itulah kewajiban hidup, dan memuliakan para bijaksana itulah yang terbesar. Perbedaan dalam mengasihi orang tua dan pertingkatan dalam memuliakan para bijaksana itu terjadi oleh adanya Tata Susila.”
(Meng Zi – Bing Cu VII B: 16; IIA: 5)

在 下 位 不 獲 乎 上 ，民 不 可 得 而 治 矣 ！
6．“Bila pihak bawah tidak mendapat kepercayaan pihak atas, simpati rakyatpun tidak akan didapat dan pemerintahan takkan berjalan lancar.”

故 君 子 不 可 以 不 修 身 。
思 修 身 ，不 可 以 不 事 親 (亲) ；
思 事 親 (亲) ，不 可 以 不 知 人 ；
思 知 人 ，不 可 以 不 知 天 。
7．“Maka seorang Jun Zi – Kun Cu tidak boleh tidak membina diri; bila berhasrat membina diri, tidak boleh tidak mengabdi kepada orang tua; bila berhasrat mengabdi kepada orang tua, tidak boleh tidak mengenal manusia, dan bila berhasrat mengenal manusia, tidak boleh tidak mengenal kepada Tian – Thian.”

天 下 之 達 (达) 道 五 ，所 以 行 之 者 三 。
曰 ： 君 臣 也 ，父 子 也 ，夫 婦 (妇) 也 ，昆 弟 也 。
朋 友 之 交 也 ；五 者 ，天 下 之 達 (达) 道 也 。
知 ，仁 ，勇 ，三 者 ，天 下 之 達 (达) 德 也 。
所 以 行 之 者 壹 (一) 也 。
8．“Adapun Jalan Suci yang harus ditempuh di dunia ini mempunyai Lima Perkara dengan Tiga Pusaka di dalam menjalankannya, yakni: hubungan raja dengan menteri, ayah dengan anak, suami dengan istri, kakak dengan adik dan kawan dengan sahabat; Lima Perkara inilah Jalan Suci yang ditempuh di dunia. Kebijaksanaan, Cinta Kasih dan Berani; Tiga Pusaka inilah Kebajikan yang harus ditempuh. Maka yang hendak menjalani haruslah Satu tekadnya.”

或 生 而 知 之 ，或 學 (学) 而 知 之 ，或 困 而 知 之 ；
及 其 知 之 壹 (一) 也 。
或 安 而 行 之 ，或 利 而 行 之 ，或 勉 強 (强) 而 行 之 ；
及 其 成 功 壹 (一) 也 。
9．“Ada orang yang sejak lahir sudah bijaksana, ada yang karena belajar lalu bijaksana, dan ada yang karena menanggung sengsara lalu bijaksana; tetapi Kebijaksanaan itu Satu juga.
Ada orang yang dengan tenang-tenteram dapat menjalani, ada yang karena melihat faedahnya lalu dapat menjalani, dan ada pula yang dengan susah payah memaksa diri untuk menjalani. Tetapi hasilnya akan Satu juga.” (Lun Yu – Lun Gi XIII: 9)

子 曰 ：好 學 (学) 近 乎 知 ，力 行 近 乎 仁 ，知 耻 近 乎 勇 。
10．Nabi bersabda, “Suka belajar itu mendekatkan kita kepada Kebijaksanaan; dengan sekuat tenaga melaksanakan tugas mendekatkan kita kepada Cinta Kasih dan Rasa Tahu Malu mendekatkan kita kepada Berani.” (Lun Yu – Lun Gi IX: 29)

知 斯 三 者 ，則 (则) 知 所 以 修 身 ；
知 所 以 修 身 ，則 (则) 知 所 以 治 人 ；
知 所 以 治 人 ，則 (则) 知 所 以 治 天 下 國 (国) 家 矣 。
11．“Bila dapat memahami ke Tiga Pusaka itu, niscaya dapat memahami pula bagaimana dapat membina diri; bila telah memahami bagaimana harus membina diri, niscaya dapat memahami pula bagaimana cara mengatur manusia; bila telah memahami bagaimana cara mengatur manusia, niscaya dapat pula memahami bagaimana harus mengatur dunia, Negara dan rumah tangga.”

凡 為 (为) 天 下 國 (国) 家 有 九 经 。
曰 ：修 身 也 ，尊 賢 (贤) 也 ， 親 (亲) 親 (亲) 也 ，敬 大 臣 也 ，
體 (体) 群 臣 也 ，子 庶 民 也 ，來 (来) 百 工 也 ，柔 遠 (远) 人 也 ，
懷 (怀) 諸 (诸) 侯 也 。
12．“Untuk memimpin dunia, Negara dan rumah tangga, ada sembilan pedoman, yakni: membina diri, memuliakan para bijaksana, mengasihi orang tua, menghormati menteri-menteri besar, bertepasarira kepada menteri-menteri bawahan, mencintai rakyat sebagai mencintai anak sendiri, mengundang beratus macam ahli, merawankan hati orang-orang yang datang dari tempat jauh dan menimbulkan rasa patuh dari para pangeran.”

修 身 則 (则) 道 立 ；尊 賢 (贤) 則 (则) 不 惑 ；
親 (亲) 親 (亲) 則 (则) 諸 (诸) 父 昆 弟 不 怨 ；
敬 大 臣 則 (则) 不 眩 ；
體 (体) 群 臣 則 (则) 士 之 報 (报) 禮 (礼) 重 ；
子 庶 民 則 (则) 百 姓 勸 (劝) ；
來 (来) 百 工 則 (则) 財 (财) 用 足 ；
柔 遠 (远) 人 則 (则) 四 方 歸 (归) 之 ；
懷 (怀) 諸 (诸) 侯 則 (则) 天 下 畏 之 。
13．“Dengan membina diri kita dapat menegakkan Jalan Suci; dengan memuliakan para bijaksana, kita dapat menghindarkan kesesatan; dengan mengasihi orang tua kita dapat menghindarkan sesalan para bapak, kakak dan adik; dengan menghormat menteri besar, berarti kita memberi keteguhan hati; dengan bertepasasira kepada menteri bawahan, menyebabkan mereka akan bersungguh-sungguh hati untuk membalas Kesusilaan; dengan mencintai rakyat sebagai mencintai anak sendiri, menyebabkan mereka mudah diatur; dengan mengundang beratus macam kaum ahli, kita mencukupkan segenap keperluan; dengan merawankan hati orang yang datang dari tempat jauh, kita menjadikan orang-orang dari empat penjuru datang; dan dengan menimbulkan rasa patuh dari para pangeran, menjadikan dunia menaruh hormat.”

齋 (斋) 明 盛 服 ，非 禮 (礼) 不 動 (动) ，所 以 修 身 也 ；
去 讒 (谗) 遠 (远) 色 ，賤 (贱) 貨 (货) 而 貴 (贵) 德 ，
所 以 勸 (劝) 賢 (贤) 也 ；
尊 其 位 ，重 其 禄 ，同 其 好 恶 ，
所 以 勸 (劝) 親 (亲) 親 (亲) 也 ；
官 盛 任 使 ，所 以 勸 (劝) 大 臣 也 ；
忠 信 重 祿 (禄) ，所 以 勸 (劝) 士 也 ；
时 使 薄 斂 (敛) ，所 以 勸 (劝) 百 姓 也 ；
日 省 月 試 (试) ，既 禀 稱 (称) 事 ，所 以 勸 (劝) 百 工 也 ；
送 往 迎 来 ，嘉 善 而 矜 不 能 ，所 以 柔 遠 (远) 人 也 ；
繼 (继) 絕 (绝) 世 ，舉 (举) 廢 (废) 國 (国) ，治 亂 (乱) 持 危 ，
朝 聘 以 時時 (时) ，厚 往 而 薄 来 ，所 以 懷 (怀) 諸 (诸) 侯 也 。
14．“Dengan berpuasa, membersihkan hati, mengenakan pakaian lengkap, tidak melakukan yang tidak susila, kita dapat membina diri. Dengan menyingkirkan kaum penghasut, menjauhi foya-foya, tidak mengutamakan harta dan memuliakan Kebajikan, akan dapat menarik para bijaksana. Dengan memuliakan kedudukan, memberi gaji cukup, mengimbangi apa yang disuka dan dibenci manusia, akan dapat menganjurkan rakyat mengasihi orang tua.
Dengan melengkapi anggota tiap-tiap jawatan, akan dapat menarik para pembesar tinggi. Dengan sikap Satya, dapat dipercaya dan memberi gaji cukup akan dapat menarik para menteri bawahan. Dengan mengingat waktu di dalam memerintah rakyat, meringankan beban pajak, akan dapat menarik hati rakyat. Dengan tiap hari melakukan pemeriksaan, tiap bulan melakukan pengujian dan menimbang pemberian tunjangan atas hasil pekerjaan, akan dapat menarik beratus macam kaum ahli. Dengan mengantarkan mereka yang pergi, menyambut mereka yang datang, menghargai yang baik dan cakap serta menaruh simpati kepada yang tidak pandai, akan dapat merawankan hati orang yang datang dari tempat jauh. Dengan melanjutkan persembahyangan bagi mereka yang putus turunan, membangun kembali tempat-tempat yang hancur, menenteramkan yang kacau, menolong yang berkesukaran, bersidang tepat pada waktunya, banyak memberi dan sedikit menerima, akan dapat mendatangkan rasa hormat di hati para pangeran.”

凡 為 (为) 天 下 國 (国) 家 有 九 经 ，所 以 行 之 者 壹 (一) 也 。
15．“Memang untuk memimpin dunia ada sembilan pedomannya; tetapi untuk melaksanakan ini hanya Satu dasarnya.”

凡 事 豫 則 (则) 立 ，不 豫 則 (则) 廢 (废) 。
言 前 定 ，則 (则) 不 跲 ；事 前 定 ，則 (则) 不 困 ；
行 前 定 ，則 (则) 不 疚 ； 道 前 定 ，則 (则) 不 窮 (穷) 。
16． “Di dalam tiap perkara bila ada rencana yang pasti, niscaya dapat berhasil; bila tanpa rencana yang pasti, niscaya gagal. Di dalam berbicara bila lebih dahulu mempunyai ketetapan, niscaya tidak gagap. Di dalam pekerjaan bila lebih dahulu mempunyai ketetapan, niscaya tidak akan berbuat terlanjur. Di dalam menjalankan sesuatu bila lebih dahulu mempunyai ketetapan, niscaya tidak akan menemui jalan buntu. Di dalam berusaha hidup sesuai dengan Jalan Suci bila lebih dahulu mempunyai ketetapan, niscaya tidak akan mengalami keputus-asaan.

在 下 位 不 獲 (获) 乎 上 ，民 不 可 得 而 治 矣 。
獲 (获) 乎 上 有 道 ：不 信 乎 朋 友 ，不 獲 (获) 乎 上 矣 ；
信 乎 朋 友 有 道 ：不 順 (顺) 乎 親 (亲) ，不 信 乎 朋 友 矣 ；
順 (顺) 乎 親 (亲) 有 道 ：反 諸 (诸) 身 不 誠 (诚) ，
不 順 (顺) 乎 親 (亲) 矣 ；
誠 (诚) 身 有 道 ：不 明 乎 善 ，不 誠 (诚) 乎 身 矣 。
17．Bila pihak bawah tidak mendapat kepercayaan dari pihak atas, simpati rakyat tidak akan didapat dan pemerintah takkan berjalan lancar. Untuk mendapatkan kepercayaan dari pihak atas ada jalannya; bila tidak mendapat kepercayaan dari teman-teman, niscaya tidak akan mendapat kepercayaan dari pihak atas;
untuk mendapatkan kepercayaan dari teman-teman ada jalannya: bila tidak patuh kepada orang tua, niscaya tidak akan mendapat kepercayaan dari teman-teman; untuk dapat patuh kepada orang tua ada jalannya: bila tidak dapat memenuhi diri dengan Iman, niscaya tidak dapat patuh kepada orang tua; untuk dapat memenuhi diri dengan Iman, ada jalannya: bila tidak dapat benar-benar sadar tentang apa yang baik, niscaya tidak dapat memenuhi diri dengan Iman.

誠 (诚) 者 ，天 之 道 也 ；誠 (诚) 之 者 ，人 之 道 也 。
誠 (诚) 者 ，不 勉 而 中 ，不 思 而 得 ，從 (从) 容 中 道 ，
聖 (圣) 人 也 。
誠 (诚) 之 者 ，擇 (择) 善 而 固 執 (执) 之 者 也 。
18．“Iman, ialah Jalan Suci Tian – Thian Yang Maha Esa; berusaha beroleh Iman, itulah Jalan Suci manusia. Yang sudah di dalam Iman itu, dengan tanpa memaksakan diri, telah dapat berlaku Tengah; dengan tanpa berpikir-pikir, telah berhasil dan dengan wajar selaras dengan Jalan Suci, Dialah seorang Nabi. Yang beroleh Iman itu ialah orang yang setelah memilih kepada yang baik, lalu didekap sekokoh-kokohnya.”

博 學 (学) 之 ，審 (审) 問 (问) 之 ，慎 思 之 ，明 辨 之 ，
篤 (笃) 行 之
19. “Banyak-banyaklah belajar, pandai-pandailah bertanya, hati-hatilah memikirkannya, jelas-jelaslah menguraikannya dan sungguh-sungguhlah melaksanakannya.”

有 弗 學 (学) ，學 (学) 之 弗 能 弗 措 也 ；
有 弗 問 (问) ，問 (问) 之 弗 知 弗 措 也 ；
有 弗 思 ，思 之 弗 得 弗 措 也 ；有 弗 辨 ，辨 之 弗 明 弗 措 也 ；
有 弗 行 ，行 之 弗 篤 (笃) 弗 措 也 。
人 壹 (一) 能 之 ，己 百 之 ；人 十 能 之 ，己 千 之 。
20. “Memang ada hal yang tidak dipelajari, tetapi hal yang dipelajari bila belum dapat janganlah dilepaskan; ada hal yang tidak ditanyakan, tetapi hal yang ditanyakan bila belum sampai benar-benar mengerti janganlah dilepaskan; ada hal yang tidak dipikirkan, tetapi hal yang dipikirkan bila belum dapat dicapai janganlah dilepaskan; ada hal yang tidak diuraikan, tetapi hal yang diuraikan bila belum terperinci jelas janganlah dilepaskan; dan ada hal yang tidak dilakukan, tetapi hal yang dilakukan bila belum dapat dilaksanakan sepenuhnya janganlah dilepaskan. Bila orang lain dapat melakukan hal itu dalam satu kali, diri sendiri harus berani melakukan seratus kali. Bila orang lain dapat melakukan dalam sepuluh kali, diri sendiri harus berani melakukan seribu kali.”

果 能 此 道 矣 ，雖 (虽) 愚 必 明 ，雖 (虽) 柔 必 強 (强) 。
21. “Hasil yang dapat dicapai dengan jalan ini, sekalipun yang bodoh akan menjadi mengerti, sekalipun yang lemah akan menjadi kuat.”

BAB XX. Iman dan Sadar

自 誠 (诚) 明 ，謂 (谓) 之 性 ； 自 明 誠 (诚) ，謂 (谓) 之 教 。
誠 (诚) 則 (则) 明 矣 ，明 則 (则)誠 (诚) 矣 。
1. “Orang yang oleh Iman lalu sadar, dinamai hasil perbuatan Watak Sejati; dan orang yang karena sadar lalu beroleh Iman, dinamai hasil mengikuti agama. Demikianlah Iman itu menjadikan orang sadar dan kesadaran itu menjadikan orang beroleh Iman.

BAB XXI. Yang mencapai Puncak Iman

唯 天 下 至 誠 (诚) ，為 (为) 能 盡 (尽) 其 性 ；
能 盡 (尽) 其 性 ，則 (则) 能 盡 (尽) 人 之 性 ；
能 盡 (尽) 人 之 性 ，則 (则) 能 盡 (尽) 物 之 性 ；
能 盡 (尽) 物 之 性 ，則 (则) 可 以 贊 (赞) 大 地 之 化 育 ；
可 以 贊 (赞) 天 地 之 化 育 ，則 (则) 可 以 與 (与) 天 地 参 矣 。
1. Hanya orang yang telah mencapai puncak Iman di dunia ini, dapat sempurna mengembangkan Watak Sejatinya. Karena dapat sempurna mengambangkan Watak Sejatinya, maka dapat membantu mengambangkan Watak Sejati orang lain; karena dapat membantu mengambangkan Watak Sejati orang lain, maka akan dapat pula membantu mengembangkan Watak Sejati segenap wujud; karena dapat membantu mengembangkan Watak Sejati segenap wujud, maka dapat membantu langit dan bumi menyelenggarakan peleburan dan pengembangan; karena dapat membantu langit dan bumi menyelenggarakan peleburan dan pengembangan, maka menjadi tritunggal dengan langit dan bumi. (Shu Jing – Su King IV.4.2)

BAB XXII. Yang Tingkat ke Dua

其 次 致 曲 ，曲 能 有 誠 (诚) 。
誠 (诚) 則 (则) 形 ，形 則 (则) 著 ，著 則 (则) 明 ，
明 則 (则) 動 (动) ，動 (动) 則 (则) 變 (变) ，變 (变) 則 (则) 化 。
唯 天 下 至 誠 (诚) 為 (为) 能 化 。
1. Orang tingkat ke dualah yang walau harus menempuh cara berbelit-belit, akhirnya dapat beroleh Iman. Iman itu menjadikan bentuk, bentuk menjadikan kenyataan, kenyataan menjadikan gilang-gemilang, gilang-gemilang menjadikan gerak, gerak menjadikan perubahan dan perubahan menjadikan peleburan. Hanya orang yang beroleh puncak Iman di dunia ini dapat melakukan peleburan.

BAB XXIII. Tanda-Tanda Ajaib

至 誠 (诚) 之 道 ，可 以 前 知 。
國 (国) 家 將 (将) 興 (兴) ，必 有 禎 (祯) 祥 ；
國 (国) 家 將 (将) 亡 ，必 有 妖 孽 。
見 (见) 乎 蓍 龜 (龟) ，動 (动) 乎 四 體 (体) 。
禍 (祸) 福 將 (将) 至 ：善 ，必 先 知 之 ；
不 善 ，必 先 知 之 。 故 至 誠 (诚) 如 神 。
1. Jalan Suci seorang yang mencapai puncak Iman itu menjadikan dapat mengetahui tentang apa yang akan terjadi. Negara yang akan berkembang niscaya ada gejala-gejala yang membawa bahagia, dan Negara yang akan musna niscaya ada gejala-gejala yang jahat. Hal itu dapat diketahui dari tanda-tanda yang terdapat pada rumput Shi – Si atau pada tempurung kura-kura dan nampak pula di dalam gerakan-gerakan anggota badan. Tentang datangnya celaka atau bahagia itu, yang baik akan diketahui lebih dahulu dan yang tidak baikpun akan diketahui lebih dahulu. Maka yang beroleh puncak Iman itu akan seperti malaikat.
(Shu Jing – Su King II 2.2; V 4.2)

BAB XXIV. Iman dan Jalan Suci

誠 (诚) 者 ，自 成 也 ；而 道 ，自 道 也 。
1. Iman itu harus disempurnakan sendiri dan Jalan Suci itu harus dijalani sendiri pula.

誠 (诚) 者 ，物 之 终 始 ，不 誠 (诚) 無 (无) 物 。
是 故 君 子 誠 (诚) 之 為 (为) 貴 (贵) 。
2. Iman itulah pangkal dan ujung segenap wujud. Tanpa Iman, suatupun tiada. Maka, seorang Jun Zi – Kun Cu memuliakan Iman.

誠 (诚) 者 ，非 自 成 己 而 已 也 ，所 以 成 物 也 。 
成 己 ，仁 也 ；成 物 ，知 也 。
性 之 德 也 ，合 外 内 之 道 也 ，故 時 (时) 措 之 宜 也 。
3. Iman itu bukan dimaksudkan selesai dengan menyempurnakan diri sendiri, melainkan menyempurnakan segenap wujud juga. Cinta Kasih itu menyempurnakan diri dan Bijaksana itu menyempurnakan segenap wujud. Inilah Kebajikan Watak Sejati dan inilah Keesaan Luar Dalam dari pada Jalan Suci. Maka setiap saat jangan dilalaikan.

BAB XXV. Keabadian

故 至 誠 (诚) 無 (无) 息 。
1. Maka yang mencapai puncak Iman itu tiada saat berhenti.

不 息 則 (则) 久 ，久 則 (则) 徵 (征) ，
徵 (征) 則 (则) 悠 遠 (远) ，悠 遠 (远) 則 (则) 博 厚 ，
博 厚 則 (则) 高 明 。
2. Tiada saat berhenti maka berlangsung lamalah Dia; karena berlangsung lama Dia menghimpun banyak pengetahuan; karena menghimpun banyak pengetahuan, jauhlah yang dicapaiNya, karena jauh yang dicapaiNya, maka luas dan teballah pengertiannya; karena luas dan tebal pengertianNya, maka tinggi dan cemerlanglah Dia.

博 厚 ，所 以 載 (载) 物 也 ；高 明 ，所 以 覆 物 也 ；
悠 久 ，所 以 成 物 也 。
3. Karena luas dan tebal maka mendukung segenap wujud; karena tinggi dan cemerlang, maka melindungi segenap wujud dan karena berlangsung lama dan jauh maka menyempurnakan segenap wujud.

博 厚 配 地 ，高 明 配 天 ，悠 久 無 (无) 疆 。
4. Luas dan tebal itu menyebabkan Ia selaras dengan bumi, tinggi dan cemerlang itu menyebabkan Ia selaras dengan langit. Berlangsung lama dan jauh itu menyebabkan Ia tidak terbatas.

如 此 者 ，不 見 (见) 而 章 不 動 (动) 而 變 (变) ，
無 (无) 為 (为) 而 成 。
5. Demikianlah, dengan tanpa menonjolkan diri telah terlihat jelas; dengan tanpa bergerak telah melakukan perubahan dan dengan tanpa berbuat, telah menyempurnakan.

天 地 之 道 ，可 壹 (一) 言 而 盡 (尽) 也 ：
其 為 (为) 物 不 貳 (贰) ，則 (则) 其 生 物 不 測 (测) 。
6. Jalan Suci langit dan bumi itu cukup dinyatakan dengan satu kalimat saja; yang menjadikan wujud itu bukan prinsip yang mendua; tetapi wujud yang tumbuh tidak dapat diperkirakan.

天 地 之 道 ，博 也 ，厚 也 ，高 也 ，明 也 ，悠 也 ，久 也 。
7. Jalan Suci langit dan bumi itu luas, tebal, tinggi, gemilang, jauh dan abadi.

今 夫 天 ，斯 昭 昭 之 多 ，及 其 無 (无) 窮 (穷) 也 ，
日 月 星 辰 繫 (系) 焉 ，萬 (万) 物 覆 焉 。
今 夫 地 ，壹 (一) 撮 土 之 多 ，及 其 廣 (广) 厚 ，
載 (载) 華 (华) 嶽 (岳) 而 不 重 ，振 河 海 而 不 洩 (泄) ，
萬 (万) 物 載 (载) 焉 。
今 夫 山 ，壹 (一) 卷 石 之 多 ，及 其 廣 (广) 大 ， 草 木 生 之 ，
禽 兽 居 之 ，寶 (宝) 藏 興 (兴) 焉 。
今 夫 水 ，壹 (一) 勺 之 多 ，及 其 不 測 (测) ，鼋 ，鼍 ，蛟 ，龍 (龙) ，
魚 (鱼) ，鱉 (鳖) 生 焉 ，貨 (货) 財 (财) 殖 焉 。
8. Sekarang dibicarakan tentang langit. Dari satu sudut, hanya berwujud sesuatu yang guram-suram, tetapi sesungguhnya tiada batasnya; matahari, bulan, bintang-bintang dan cakrawala tertebar di dalamnya, berlaksa benda diliputinya. Sekarang dibicarakan tentang bumi. Dari satu sudut, tidak lebih dari segenggam tanah, tetapi sesungguhnya luas dan tebal. Gunung Hua – Hua dan Yue – Gak dapat didukungnya. Sekarang dibicarakan tentang gunung. Dari satu sudut, tidak lebih dari sebutir batu, tetapi sesungguhnya luas dan besar; rumput dan pohon-pohon tumbuh di atasnya, burung dan hewan diam di sana dan berbagai permata tersimpan di dalamnya. Sekarang dibicarakan tentang air. Dari satu sudut, tidak lebih dari segayung, tetapi sesungguhnya sangat tidak terduga; kura-kura besar, buaya, naga tak bertanduk dan bertanduk, ikan, bulus, hidup di dalamnya dan banyak pula barang-barang terdapat di dasarnya.

《詩 (诗)》雲 (云) ：維 (维) 天 之 命 ，於 穆 不 已 ！
蓋 (盖) 曰 天 之 所 以 為 (为) 天 也 。
於 (于) 乎 不 顯 (显) ，文 王 之 德 之 純 (纯) ！
蓋 (盖) 曰 文 王 之 所 以 為 (为) 文 也 ，純 (纯) 亦 不 已 。
9. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Hanya Firman Tian – Thian Yang Maha Esa sajalah Maha Mulia dan kekal.” Kalimat ini hendak menyatakan ‘Demikianlah sebabnya mengapa kita menyeru Tian – Thian Yang Maha Esa dengan nama Tian – Thian Yang Maha Esa.’ Tertulis pula, “Ah, tidak jelaskah Kebajikan Murni Raja Wen – Bun ?” Kalimat ini hendak menyatakan ‘Demikianlah sebabnya mengapa Raja Wen – Bun disebut Wen – Bun , kemurniannya itu tidak berkesudahan.’
(Shi Jing – Si King IV.A: 2.1)

BAB XXVI. Jalan Suci Nabi

大 哉 聖 (圣) 人 之 道 ！
1. Maha Besar Jalan Suci Nabi.

洋 洋 乎 ！發 (发) 育 萬 (万) 物 ，峻 極 (极) 於 (于) 天 。
2. Sangat luaslah Dia, berlaksa wujud dikembangkan dan dipelihara; kemuliaanNya meninggi langit.

優 (优) 優 (优) 大 哉 ！禮 (礼) 儀 (仪) 三 百 ，威 儀 (仪) 三 千 。
3. Alangkah besar peranan yang dijalankanNya; daripadanya ditetapkan tiga ratus macam tata susila dan tiga ribu macam peraturan.

待 其 人 而 後 (后) 行 。
4. Hal ini menantikan orang kemudian yang dapat melaksanakannya.

故 曰 苟 不 至 德 ，至 道 不 凝 焉 。
5. Maka dikatakan, ‘Kalau bukan yang telah mencapai Puncak Kebajikan, tidak akan dapat Dia mencapai puncak Jalan Suci.’

故 君 子 尊 德 性 而 道 問 (问) 學 (学) ，
致 廣 (广) 大 而 盡 (尽) 精 微 ，極 (极) 高 明 而 道 中 庸 。
温 故 而 知 新 ，敦 厚 以 崇 禮 (礼) 。
6. Maka seorang Jun Zi – Kun Cu memuliakan Kebajikan Watak Sejatinya dan menjalankan sifat suka belajar dan bertanya. Luas dan besarlah pengetahuannya sehingga dapat memahami apa yang lembut dan rahasia; dengan ketinggian dan kegemilangannya ia menjalankan Laku Tengah Sempurna; dengan mempelajari yang kuno ia dapat memahami yang baru; dengan ketulusan hati yang tebal ia menjunjung Kesusilaan. (Lun Yu – Lun Gi II: 11)

是 故 居 上 不 驕 (骄) ，為 (为) 下 不 倍 。
國 (国) 有 道 其 言 足 以 興 (兴) ，
國 (国) 無 (无) 道 其 默 足 以 容 。
《诗》 曰 ：既 明 且 哲 ，以 保 其 身 。其 此 之 謂 (谓) 與 (与) ？
7. Maka pada saat berkedudukan tinggi ia tidak sombong dan pada saat berkedudukan rendah ia tidak berbimbang hati; pada saat Negara di dalam Jalan Suci, kata-katanya cukup dapat membawa bahagia dan pada saat Negara ingkar dari Jalan Suci, kebungkamannya cukup untuk melindungi dirinya. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Kesadaran bathin yang sempurna itu akan dapat melindungi diri.” Sanjak ini kiranya memaksudkan hal di atas.
(Shi Jing – Si King III. 3.6.4)

BAB XXVII. Menetapi Kedudukan

子 曰 ：愚 而 好 自 用 ，賤 (贱) 而 好 自 專 (专) ，
生 乎 今 之 世 反 古 之 道 。如 此 者 ，災 (灾) 及 其 身 者 也 。
1. Nabi bersabda, “Orang bodoh tetapi suka memakai cara sendiri, berkedudukan rendah suka menonjolkan diri, hidup pada jaman ini tetapi ingin menjalankan peraturan-peraturan kuno (yang sudah lapuk); perbuatan semacam ini niscaya membawa malapetaka baginya.”

非 天 子 ，不 議 (议) 禮 (礼) ，不 制 度 ，不 考 文 。
2. Kalau bukan seorang raja, tidak berwenang menetapkan Tata Susila, tidak berwenang menetapkan Ukuran dan tidak berwenang menetapkan Kesatuan huruf.

今 天 下 車 (车) 同 軌 (轨) ，書 (书) 同 文 ，行 同 倫 (伦) 。
3. Pada saat ini di dunia tiap kereta sama rodanya, tiap kitab sama hurufnya dan tiap adat sama pelaksanaannya.

雖 (虽) 有 其 位 ，苟 無 (无) 其 德 ，不 敢 作 禮 (礼) 樂 (乐) 焉 ，
雖 (虽) 有 其 德 ，苟 無 (无) 其 位 ，亦 不 敢 作 禮 (礼) 樂 (乐) 焉 。
4. Meskipun berkedudukan bila tidak berKebajikan tak berani membuat Tata Susila dan Musik. Sekalipun berKebajikan bila tidak berkedudukan, tidak berani pula membuat Tata Susila dan Musik.

子 曰 ：吾 說 (说) 夏 禮 (礼) ，
杞 不 足 徵 (征) 也 吾 學 (学) 殷 禮 (礼) ，有 宋 存 焉 ；
吾 學 (学) 周 禮 (礼) ，今 用 之 ，吾 從 (从) 周 。
5. Nabi bersbda, “Aku dapat membicarakan Kesusilaan Kerajaan Xia – He, tetapi Negara Qi – Ki tidak cukup memberi kenyataannya. Lalu Kupelajari Kesusilaan Kerajaan Yin – Ien; ternyata negeri Song – Song masih dapat memeliharanya. Akhirnya Kupelajari Kesusilaan Kerajaan Zhou – Ciu yang saat ini masih di jalankan. Maka Aku mengikuti Kerajaan Zhou – Ciu” (Lun Yu – Lun Gi III: 9. 14)

BAB XXVIII. Hukum Yang di Dalam Jalan Suci

王 天 下 有 三 重 焉 其 寡 過 (过) 矣 乎 ！
1. Orang yang memerintah dunia, baginya ada tiga hal yang perlu diperhatikan agar dapat mengurangi kesalahan (tentang Kebajikan, kedudukan, dan waktu).

上 焉 者 ，雖 (虽) 善 無 (无) 徵 (征) ，
無 (无) 徵 (征) 不 信 ，不 信 民 弗 從 (从) 。
下 焉 者 ，雖 (虽) 善 不 尊 ，
不 尊 不 信 ，不 信 民 弗 從 (从) 。
2. Betapapun baik peraturan yang dibuat orang besar jaman dahulu itu, tetapi sudah tidak ada kenyataannya lagi. Karena sudah tidak ada kenyataannya lagi, maka tidak mendapatkan kepercayaan. Karena tidak mendapatkan kepercayaan maka rakyatpun tidak mau mengikutinya. Betapapun baik peraturan yang di buat orang yang berkedudukan rendah, ternyata tidak mendapat penghormatan. Karena tidak mendapat penghormatan maka tidak mendapatkan kepercayaan. Karena tidak mendapatkan kepercayaan, maka rakyatpun tidak mau mengikutinya.

故 君 子 之 道 ，本 諸 (诸) 身 ，徵 (征) 諸 (诸) 庶 民 ，
考 諸 (诸) 三 王 而 不 繆 (缪) ，建 諸 (诸) 天 地 而 不 悖 ，
質 (质) 諸 (诸) 鬼 神 而 無 (无) 疑 ，
百 世 以 俟 聖 (圣) 人 而 不 惑 。
3. Maka Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu menuntut diri sendiri sebagai pokok. Dinyatakan itu kepada rakyat banyak; diujikan itu kepada hukum Tiga Raja yang lalu itu, agar tiada kesalahan; ditegakkan di antara langit dan bumi sampai tidak berlanggaran; dan dinyatakan itu ke hadapan Tian – Thian Yang Maha Rokh sehingga tiada keraguan. Maka walaupun harus menuggu beratus jaman serta munculnya seorang Nabi baharu, tidak merasa was-was. (Meng Zi – Bing Cu IIA: 2. 17)

質 (质) 諸 (诸) 鬼 神 而 無 (无) 疑 ，知 天 也 ；
百 世 以 俟 聖 (圣) 人 而 下 惑 ，知 人 也 。
4. Dinyatakan itu kepada Tian – Thian Yang Maha Rokh sehingga tiada keraguan; itu menunjukkan ia mengenal Tian – Thian. Walaupun harus menunggu beratus jaman hingga munculnya seorang Nabi baharu, tidak merasa was-was, itu menujukkan bahwa ia mengenal manusia. (Zhong Yong -Tiong Yong XIX:7)

是 故 君 子 動 (动) 而 世 為 (为) 天 下 道 ，
行 而 世 為 (为) 天 下 法 ，言 而 世 為 (为) 天 下 則 (则) 。
遠 (远) 之 則 (则) 有 望 ，近 之 則 (则) 不 厭 (厌) 。
5. Maka, seorang Jun Zi – Kun Cu itu segenap gerakannya turun-temurun akan menjadi Jalan Suci bagi dunia; perbuatannya turun-temurun akan menjadi contoh hukum di dunia; dan, kata-katanya turun-temurun akan menjadi pedoman bagi dunia. Maka yang jauh akan mengharapkan dan yang dekat tidak merasa jemu.

《詩 (诗)》 曰 ：在 彼 無 (无) 恶 ，在 此 無 (无) 射 。
庶 幾 (几) 夙 夜 ，以 永 终 譽 (誉) 。
君 子 未 有 不 如 此 而 蚤 有 譽 (誉) 於 (于) 天 下 者 也。
6. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, ‘Di sana tiada yang membenci, di sini tiada yang menyesali, siang malam tak pernah lalai; maka, diperoleh pujian sepanjang masa tanpa berkesudahan’. Belum pernah ada seorang Jun Zi – Kun Cu yang tidak demikian dapat segera memperoleh pujian di dunia ini.
(Shi Jing – Si King IV.IB.3.2)

BAB XXIX. Nabi Penerus dan Penyempurna

仲 尼 祖 述 堯 (尧) 舜 ，憲 (宪) 章 文 武 ， 上 律 天 時 (时) ，下 襲 (袭) 水 土 。
1．Zhong Ni – Tiong Ni meneruskan ajaran Yao – Giau dan Shun – Sun, mengembangkan ajaran Raja Wen – Bun dan Wu – Bu; di atas sesuai dengan peredaran alam semesta, dan di bawah sesuai dengan air dan tanah.

辟 如 天 地 之 無 (无) 不 持 載 (载) ，无 不 覆 幬 (帱) ，
辟 如 四 時 (时) 之 錯 (错) 行 ，如 日 月 之 代 明 。
2．Sebagai langit dan bumi tiada sesuatu yang tidak didukungnya dan tiada sesuatu yang tidak diteduhinya. Sebagai empat musim saling berganti, sebagai matahari dan bulan berseling memberi cahaya.

萬 (万) 物 並 (并) 育 而 不 相 害 ，道 並 (并) 行 而 不 相 悖 。小 德 川 流 ，大 德 敦 化 。此 天 地 之 所 以 為 (为) 大 也 ！
3．Berlaksa wujud terpelihara dengan tidak saling mencelakakan, begitupun Jalan Suci terlaksana dengan tiada yang saling bertentangan. Kebajikan (langit dan bumi) kecil, Dia sebagai air dan sungai mengalir; besar, Dia membentuk dan melebur segala sesuatu. Inilah yang menjadikan kebesaran langit dan bumi.

BAB XXX. Nabi Bagi Semua

唯 天 下 至 聖 (圣) ，為 (为) 能 聰 明 睿 知 ，
足 以 有 臨 (临) 也 ；寬 (宽) 裕 溫 柔 ，足 以 有 容 也 ；
發 (发) 強 (强) 剛 (刚) 毅 ，足 以 有 執 (执) 也 ；
齊 (齐) 莊 (庄) 中 正 ，足 以 有 敬 也 ；
文 理 密 察 ，足 以 有 別 也 。
1. Hanya seorang Nabi yang sempurna di dunia ini dapat terang pendengaran, jelas penglihatan, cerdas pikiran, dan bijaksana; maka cukuplah Ia menjadi pemimpin. Keluasan hatinya, kemurahannya, keramah-tamahannya dan kelemah-lembutannya, cukup untuk meliputi segala sesuatu. Semangatnya yang berkobar-kobar, ke- perkasaannya, kekerasan hatinya dan ketahanujiannya, cukup untuk mengemudi kan pekerjaan besar. Kejujurannya, kemuliaannya, ketengahannya dan kelurusannya cukup untuk menunjukkan kesungguhananya. Ketertibannya, keberesannya, ketelitiannya dan kewaspadaannya cukup untuk membedakan segala sesuatu.

溥 博 淵 (渊) 泉 ，而 時 (时) 出 之 。
2. Kebajikannya tersebar luas, dalam, tenang dan mengalir tiada henti-hentinya, ibarat air keluar dari sumbernya.

溥 博 如 天 ，淵 (渊) 泉 如 淵 (渊) 。 見 (见) 而 民 莫 不 敬 ，
言 而 民 莫 不 信 ，行 而 民 莫 不 說 (说) 。
3. Keluasannya sebagai langit, ketenangan nya dalam bagai tanpa batas. Maka rakyat yang melihatnya tiada yang tidak hormat. Rakyat yang mendengar kata-katanya tiada yang tidak menaruh percaya dan rakyat yang mengetahui perbuatannya tiada yang tidak bergembira.

是 以 聲 (声) 名 洋 溢 乎 中 國 (国) ，施 及 蛮 貊 ，
舟 車 (车) 所 至 ，人 力 所 通 ，天 之 所 覆 ， 地 之 所 載 (载) ，
日 月 所 照 ，霜 露 所 隊 (队) ， 凡 有 血 氣 (气) 者 ，
莫 不 尊 親 (亲) ，故 曰 配 天 。
4. Maka gema namanya meluas meliputi Negeri Tengah, terberita hingga ke tempat bangsa Man – Ban dan Mo – Bek, ke mana saja perahu dan kereta dapat mencapai, tenaga manusia dapat menempuhnya; yang dinaungi langit, yang didukung bumi, yang disinari matahari dan bulan, yang ditimpa salju dan embun. Semua makhluk yang berdarah dan bernapas, tiada yang tidak menjunjung tinggi dan mencintainya. Maka dikatakan, telah manunggal Tian – Thian Yang Maha Esa.

BAB XXXI. Sandaran Yang Teguh

唯 天 下 至 誠 (诚) ，
為 (为) 能 經 (经) 綸 (纶) 天 下 之 大 經 经 ，立 天 下 之 大 本 ，
知 天 地 之 化 育 。夫 焉 有 所 倚 ？
1. Hanya seorang yang telah mencapai Puncak Iman di dunia ini dapat membukukan dan menghimpun Kitab Besar Dunia, menegakkan Pokok Besar Dunia, mengetahui peleburan dan pemeliharaan diantara langit dan bumi. Maka adakah tempat lain yang lelah teguh sebagai tempat bersandar?

肫 肫 其 仁 ，淵 (渊) 淵 (渊) 其 淵 (渊) ，浩 浩 其 天 。
2. Betapa tulus dan sungguh-sungguh Cinta Kasihnya; betapa dalam dan tenang, betapa luas dan besar memenuhi langit.

茍 不 固 聰 明 聖 (圣) 知 達 (达) 天 德 者 ，其 孰 能 知 之 ？
3. Maka kalau bukan seorang yang benar jelas pendengaran, terang penglihatan, suci dan bijaksana sehingga dapat mencapai Kebajikan Tian – Thian; siapakah pula yang mengerti sebab-sebabnya sehingga dapat demikian?

BAB XXXII. Maha Sempurna Tuhan

詩 (诗) 曰 ：衣 錦 (锦) 尚 絅 。惡 其 文 之 著 也 。
武 故 君 子 之 道 ，闇 然 而 日 章 ；小 人 之 道 ，的 然 而 日 亡 。
君 子 之 道 ，淡 而 不 厭 (厌) ，簡 (简) 而 文 ，溫 而 理 ；
知 遠 (远) 之 近 ，知 風 (凤) 之 自 ，知 微 之 顯 (显) ，
可 與 (与) 入 德 矣 。
1. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Mantel sederhana untuk penutup baju bersulam.” (Shi Jing – Si King I.5.3.1) Inilah menujukkan kebencian akan kemewahan yang menyolok. Maka Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu itu mula-mula nampak kabur, namun bertambah hari bertambah cemerlang; sedang perbuatan seorang Xiao Ren – Siau Jien itu mula-mula Nampak gemilang, namun bertambah hari bertambah suram dan akhirnya musna. Jalan Suci seorang Jun Zi – Kun Cu itu tawar tetapi tidak menjemukan, sederhana tetapi tertib, ramah-tamah tetapi menurut peraturan, mengetahui hal yang jauh berdasarkan hal yang dekat, mengetahui dari mana angin (pengaruh) berasal, mengetahui kenyataan dari perkara yang lembut dan rahasia. Sungguh ia telah masuk di dalam Kebajikan.

詩 (诗) 雲 (云) ：潛 (潜) 雖 (虽) 伏 矣 ，亦 孔 之 昭 。
故 君 子 內 省 不 疚 ，無 (无) 惡 於 (于) 志 。
君 子 之 所 不 可 及 者 ，其 唯 人 之 所 不 見 (见) 乎 ！
2. Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Biar tenggelam sedalam-dalammya, tetapi tegas terlihat,” (Shi Jing – Si King II.4.8.11). Maka seorang Jun Zi – Kun Cu senantiasa memeriksa diri, sehingga tiada bercacat. Dengan demikian baharulah ia tidak merasa kecewa. Adapun sebabnya seorang Jun Zi – Kun Cu itu tidak dapat ditandingi ialah: ia mempunyai sifat-sifat khusus yang tidak dapat dilihat orang lain.

詩 (诗) 雲 (云) ：相 在 爾 (尔) 室 ，尚 不 愧 於 (于) 屋 漏 。
故 君 子 不 (动) 動 而 敬 ，不 言 而 信 。
3．Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Periksalah rumahmu, jagalah jangan ada yang memalukan sekalipun di sudut-sudut rumah.” (Shi Jing – III.3.2.7) Maka, seorang Jun Zi – Kun Cu pada saat tidak berbuat sesuatu, tetap bersikap hormat dan pada saat tidak berbicara, tetap memegang sikap dapat dipercaya.

詩 (诗) 曰 ：奏 假 無 (无) 言 ，時 (时) 靡 有 爭 。
是 故 君 子 不 賞 (赏) 而 民 勤 ，不 怒 而 民 威 於 (于) 鈇 鉞 (钺) 。
4．Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Di dalam bersujud hendaklah tulus tanpa bercakap, sepanjang saat tidak lalai.” (Shi Jing – Si King IV.3.2.2). Maka seorang Jun Zi – Kun Cu itu dengan tanpa menjanjikan hadiah dapat membawa rakyat hidup baik, tanpa marah dapat menjadikan rakyat menaruh hormat melebihi ancaman hukuman dengan golok dan kapak.

詩 (诗) 曰 ：不 顯 (显) 惟 德 ！百 辟 其 刑 之 。
是 故 君 子 篤 (笃) 恭 而 天 下 平 。
5．Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Bukankah Kebajikan yang maha cemerlang itu telah menjadikan beratus Negara bagian menurut perintah?” (Shi Jing – Si King IV.1.1.4) Maka seorang Jun Zi – Kun Cu dengan ketulusan dan hormatnya membawa damai di dunia.

詩 (诗) 雲 (云) ：予 懷 (怀) 明 德 ，不 大 聲 (声) 以 色 。
子 曰 ：聲 (声) 色 之 於 (于) 以 化 民 ，末 也 。
詩 (诗) 曰 ：德 輶 如 毛 。毛 猶 (犹) 有 倫 (论) 。
上 天 之 載 (载) ，無 (无) 聲 (声) 無 (无) 臭 。至 矣 。
6．Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, (Tian – Thian berfirman), “Aku berkahi Kebajikan Yang Bercahaya yang tidak besar suara dan rupa.” (Shi Jing – Si King III.3.6.6) Nabi bersabda, “Suara dan rupa itu hanya bagian yang paling akhir untuk memperbaiki rakyat.” Di dalam Kitab Sanjak (Shi Jing – Si King) tertulis, “Kebajikan itu ringan bagai bulu, namun bulu masih ada bandinganya.” (Shi Jing – Si King III.1.1.7) Tian – Thian Yang Maha Esa, Yang Maha Tinggi dan Pendukung semuanya itu tiada suara dan tiada bau. Demikianlah kesempurnaan Nya.